بخشی از وصیت شهيد «نواب صفوي» لحظاتي پيش از حركت به سمت جوخه آتش :

بسم الله الرحمن الرحيم : وصيتنامه اينجانب سيد مجتبي ميرلوحي معروف به نواب صفوي. من از مال دنيا در زندان چيز قابلي ندارم به جز اشياء مختصري كه موجود است و آنها را به خانواده و مادرم بدهيد. به ياري خداي توانا- سيد مجتبي نواب صفوي ؛ ساعت 3 بعد از نيمه شب 27 ديماه 1334

قطعا در تاریخ معاصر ایران، دوره تاریخی شهریور 1320 تا کودتای 28 مرداد 1332 ، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و آنرا دوره تنویر و تنوع افکار سیاسی تلقی می کنند که بسیاری از حرکت ها و اندیشه ها از چپ و لیبرال دموکراسی گرفته تا اسلامی و بنیادگرا، فرصتی برای اظهار وجود پیدا کردند .سيد مجتبي نواب صفوی در سال 1303ش در خاني‏آباد تهران به دنيا آمد. پس از اخذ ديپلم به آبادان رفته و وارد شرکت نفت شد. در آبادان که کار مي کرد يکي از متخصصين انگليسي به يکي از کارگرها سيلي زد، نواب بسيار برانگيخته شده و مي گويد: واي بر شما که يک کارگر ايراني را يک انگليسي بزند و همه سکوت کنند، در حالي که آنان در کشور ما هستند و از منافع ما استفاده مي کنند. او تعدادی کارگر عليه آنان جمع مي کند. آن متخصص انگليسي مي آيد و عذر خواهي مي کند، ولي شهيد نواب مي گويد، خير، بايد قصاص بشود که اين امر منجر به شورش مي گردد. آنها تصميم مي گيرند نواب را از بين ببرند که دوستان نواب او را مخفيانه از بصره به عراق مي فرستند. سيد مجتبي براي ادامه تحصيل به نجف اشرف رفته و در آن‏جا از محضر مدرسين حوزه علميه نجف اشرف همانند علامه امینی بهره‏ برد. وي پس از چهار سال اقامت در نجف به دستور آيت‏اللَّه سيدابوالحسن اصفهاني جهت مبارزه با کجروي‏هاي کسروي به ايران آمد و با تشکيل "جمعيت فداييان اسلام" به مبارزه با بدخواهان و بدانديشان پرداخت.

نواب صفوی ابتدا جمعیت مبارزه با بی دینی را تشكیل داد، اما چون جمعیت مذکور را كافی نمی دانست، مشی مسلحانه را بر آن افزود و تشكیلاتی ایدئولوژیك و فدایی را خواستار شد و در اوایل اسفند سال 1324هـ.ش نخستین اعلامیه را به عنوان «دین و انتقام» منتشر و موجودیت فدائیان اسلام را اعلام نمود. اعضای اصلی فدائیان اسلام؛ سیدحسین امامی، سیدعبدالحسین واحدی، خلیل طهماسبی، سیدمحمود واحدی، سید علی محمد امامی به رهبری نواب صفوی بودند. نشان شناسایی آنها پرچم سبز رنگ با سه هلال ماه كه در ان نوشته شده بود : لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله

نقش مهم فدائیان اسلام درملی شدن صنعت نفت

موضوع ملی شدن صنعت نفت باعث شد که فدائیان اسلام و جبهه ملی به همكاری مشترك برسند و نکته ای که بسیاری به آن توجه ندارند نقش مهم فدائیان در ملی شدن نفت می باشد. آیت الله کاشانی زمینه آشنایی فدائیان اسلام با جبهه ملی را فراهم کرد و فدائیان اسلام در جریان ملی شدن صنعت نفت در کنار آیت الله کاشانی و جبهه ملی قرار گرفتند. كاشانی كه در تبعید به سر می برد به نواب صفوی نوشت كه از جبهه ي ملی در مجلس شانزدهم حمایت كنند شهید نواب شركت در اصل انتخابات را به دلیل اعتقاد به كاشانی قبول كرد اما به آیت الله كاشانی نوشت ما با هم قرار گذاشتیم كه در چارچوب اسلام كار كنیم و اگر خواستیم وكلایی انتخاب كنیم افرادی باشند كه جنبه مذهبی آنان برجنبه سیاسی رجحان داشته باشد. سرانجام فدائیان اسلام از گفته های كاشانی قانع شدند، و انتخابات در مهر1328 آغاز شد كه هژیر و طرفداران آنها در انتخابات تقلب كردند، لذا فدائیان اسلام مجرم انتخابات (هژیر)را توسط سیدحسن امامی ترور و انتخابات شانزدهم دوباره تجدید شد و طرفداران ملی شدن نفت به مجلس شانزدهم راه یافتند و كاشانی به عنوان نماینده تهران انتخاب و به خاطر مصونیت پارلمانی وارد ایران گردید و ازطرف دیگر رزم آرا نخست وزیر شد. جبهه ملی كه مانع اصلی ملی شدن صنعت نفت را رزم آرا می دانستند به سراغ نواب صفوی رفته و از وی درخواست همكاری كردند نواب صفوی به شرط «تشكیل حكومت اسلامی و اجرای قوانین اسلامی» پس از پیروزی ، پیشنهاد جبهه ملی را پذیرفت و رزم آرا را از سر راه برداشت با ترور رزم آرا توسط خليل طهماسبي از اعضاي فعال فدائيان اسلام ، روند ملي شدن صنعت نفت تسريع شد زیرا فضای سیاسی واجتماعی به نفع ملی شدن نفت تغییر کرد وجبهه مخالفان ملی شدن نفت تضعیف شد به همین دلیل اكثریت نمایندگان شورای ملی و سنا علی رغم وابستگی به دربار، شاه و انگلیس طرح ملی شدن نفت را تصویب كردند.

شهید نواب؛ اولين جرقه های انگيزش انقلابی

جمعیت فدائیان اسلام اگر در عرصه عمل با ترور شهره هستند، در عرصه نظر با طرح ایده حکومت اسلامی شناخته می شوند. ایدهایی که مشروح و مبسوط آن در سال 1329 توسط سید مجتبی نواب صفوی، رهبر این حزب، در مجموعه ای به نام راهنمای حقایق آمده است. کتاب مذکور مشتمل بر سه بخش است. بخش نخست به توضیح دلایل و عوامل مشکلات ایران و جهان اشاره دارد که مهمترین آنها را چنین برمیشمارد: گسستن ریشه های نورانی ایمان به حقایق و انحراف بشر از مسیر دین فطری اسلام، اجرا نشدن احکام اسلام وبی اعتمادی فراگیر در میان اقشار ملت و حکومت نسبت به یکدیگر. در بخش دوم کتاب شیوه های اصلاح ارائه میشود و برنامه هایی برای وزارتخانه های دولتی ارائه میشود که در این میان وزارتخانه ها و نهادهای دولتی، مفصلتر مورد بحث و بررسی قرار میگیرند.در بخش سوم کتاب، دیدگاههای فدائیان اسلام به مشروطه و نهادهای سیاسی موجود اختصاص دارد. در این بخش به انحرافهایی که در مشروطیت ایجاد شد، اشاره می شود که از نظر کتاب، مهمترین آنها، ریختن خون پاک عزیزترین پیشوای روحانی، شیخ فضل الله نوری بود. آنچه فدائیان اسلام ونواب درپی آن بودند ایجاد حکومت اسلامی بود که این موضوع همان ایده امام خمینی در انقلاب اسلامی ایران بود و فدائیان اسلام وشهید نواب صفوی در واقع پیشروان این نهضت اسلامی یودند که در جو خفقان و استبداد پهلوی پرچم مبارزه را بر دوش کشیدند وطلایع داران انقلاب اسلامی ایران گشتند وشاهد براین مدعا سخن مقام معظم رهبریست که فرمودند: بايد گفت كه اولين جرقه هاي انگيزش انقلابي اسلامي به وسيله نواب در من به وجود آمد و هيچ شكي ندارم كه اولين آتش را در دل ما نواب روشن كرد.

در اول آذر 1334، نواب و جمعي ديگر از فداييان اسلام دستگير شدند سرانجام اين مجاهد خستگي‏ناپذير به همراه سه تن از همرزمانش به نام‏هاي خليل طهماسبي، مظفر علي ذوالقدر و سيد محمد واحدي در بيدادگاه رژيم پهلوي محکوم و در صبحگاه 27 دي 1334 شمسي درحالی که اذان می گفتند تيرباران شده و به خيل شهدا پيوستند. بدين ترتيب پرونده ده سال فعاليت سياسي و اجتماعي جمعيت فداييان اسلام بسته شد، اما نام و آرمانشان همواره ماندگار شد.

دکتر محمد طاهر یعقوبی ؛ عضو هیئت علمی دانشگاه